beslenme..............

Beslenme

Yaşam için gerekli enerjiyi ve hücrelerin yapımında kullanılan temel mad­deleri sağlayan besinlerin dış ortamdan alına­rak vücutta kullanılmasıdır. Bütün canlılar yaşayabilmek için beslenmek zorundadır. Bit­kiler topraktan ve sudan aldıkları azot, demir, fosfor, kalsiyum gibi inorganik maddeleri güneş ışığının yardımıyla bireşimleyerek, fo­tosentez denen bir süreçle kendi besinlerini kendileri üretebilirler. Bu nedenle bitkilere "kendibeslek" canlılar denir. Oysa hayvanlar ve insanlar "dışbeslek"tir; yani kendilerine gerekli olan temel besinleri bitkisel ve hay­vansal yiyeceklerle dışarıdan, büyük ölçüde hazır olarak alırlar. Örneğin hayvanların bir bölümü otçuldur, bitki yer; bir bölümü etçil­dir, başka hayvanların etini yer; bir bölümü de hepçildir, hem bitki, hem hayvan yer. İnsanlar ise, dinsel inançlarının ve törelerinin getirdiği kısıtlamalar dışında, yaşadıkları or­tamda bulabildikleri hemen her çeşit bitkisel ve hayvansal yiyecekle beslenirler.


Yalnızca çalışmak, oyun oynamak, yürü­mek ya da koşmak gibi günlük etkinlikler için değil, kalbin çalışmasından soluk alıp verme­ye varıncaya kadar bütün vücut işlevlerinin yerine getirilebilmesi için enerji gereklidir. Bu enerjinin kaynağı olan besinler aynı za­manda kas, kemik ve kan gibi vücut dokuları­nın yapıtaşlarını da içerir. Vücutta her gün milyonlarca hücre öldüğünden, ölen hücre­lerin yerine yenilerinin konarak dokuların yenilenmesi, vücudun gelişmesi, büyüme­si ve sağlıklı kalabilmesi de besinlere bağlı­dır.

Dünyada her yıl 40 milyon insanın açlıktan ve yetersiz beslenmenin neden olduğu çeşitli hastalıklardan öldüğünü bir an bile unutma­mak gerekir. Ölenlerin 15 milyonu bebekler ve çocuklardır. Ayrıca milyonlarca insanda, kötü ve yanlış beslenmeden kaynaklanan çeşitli beslenme bozuklukları söz konusudur. Beslenmek yalnızca karın doyurmak olmadı­ğından, dengeli beslenmeyen kişilerin sağlığı­nı koruması bir yana yaşamını sürdürebilmesi bile çok güçtür.


Dengeli Beslenme


İnsanların et, ekmek, sebze gibi çeşitli yiye­ceklerden ve su, süt gibi içeceklerden aldığı besin maddeleri altı ana grupta toplanır: Proteinler, yağlar, karbonhidratlar, vitamin­ler, mineraller ve su. Bu besinlerin her biri vücut için gereklidir; ama bütün yiyeceklerde bütün besinler bir arada bulunmaz. Bu yüz­den, her öğünde yenen yiyeceklerin miktarı kadar çeşitliliği de önemlidir. Nitekim yiye­cek sıkıntısı çekmeyen toplumlarda bile, bes­lenmede bazı yiyeceklere yer verilmeyip hep aynı türden yiyeceklerin yenmesi, sözgelimi protein, vitamin ve mineralleri içermeyen karbonhidrat ağırlıklı dengesiz bir beslenme yetersiz beslenme kadar kötü sonuçlar doğu­rabilir. Bu gerçeği bilen beslenme uzmanları, her yaş ve meslek grubu için dengeli bir "beslenme rejimi" ya da "diyet" hazırlarlar. Bunlar, bütün temel besinlere yeterli oranlar­da yer veren ve vücuttaki kimyasal tepkimeler için yeterli enerjiyi sağlayabilen günlük yiye­cek, içecek listeleridir. (Oysa rejim ve diyet sözcükleri konuşma dilinde genellikle daha değişik anlamlarda kullanılır. "Rejim yap­mak" dendiğinde, zayıflamak amacıyla gere­kenden daha az yemek, diyet dendiğinde de genellikle hastalar için hazırlanan özel beslen­me rejimi, yani perhiz anlaşılır.)